از مزایا تا مراحل اجرا در مطب
راهنمای جامع فیشورسیلانت در کودکان : پیشگیری مطمئن از پوسیدگی شیارهای عمیق دندان‌های شیری و دائمی
چرا پیشگیری از پوسیدگی در کودکان اهمیت دارد؟
پوسیدگی دندانی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن دوران کودکی است که می‌تواند تأثیر مستقیم بر تغذیه، خواب، یادگیری و کیفیت زندگی کودک داشته باشد.
با وجود پیشرفت‌های فراوان در زمینه بهداشت دهان، آمار پوسیدگی در کودکان هنوز بالا است، به‌ویژه در مناطقی که دسترسی به خدمات پیشگیرانه محدودتر است.
یکی از استراتژی‌های موثر در کاهش این خطر، استفاده از روش‌های پیشگیرانه‌ای مانند فیشورسیلانت است؛
ماده‌ای که می‌تواند با بستن شیارهای عمیق دندان‌ها، مانع از تجمع پلاک و باکتری‌ها شود و جلوی شروع پوسیدگی را بگیرد.
پیشگیری در سنین پایین نه‌تنها باعث صرفه‌جویی در هزینه‌های درمانی می‌شود، بلکه موجب ایجاد تجربه‌ای مثبت از دندانپزشکی در ذهن کودک می‌گردد.
همچنین بخوانید >>> ۵ اشتباه رایج دندانپزشکان عمومی در دندانپزشکی کودکان
فیشورسیلانت چیست؟
فیشورسیلانت (Fissure Sealant) یا شیاربند دندانی، یک ماده رزینی یا شیشه‌ای است که برای بستن شیارها و فرورفتگی‌های سطح جونده دندان‌ها، به‌ویژه دندان‌های آسیای دائمی و شیری استفاده می‌شود.
این شیارها اغلب آن‌قدر باریک و عمیق هستند که با مسواک به‌خوبی تمیز نمی‌شوند و به‌همین دلیل محل مناسبی برای تجمع باکتری‌ها و آغاز پوسیدگی محسوب می‌شوند.
سیلانت با ایجاد یک سد فیزیکی در برابر عوامل پوسیدگی، مانند قندها و میکروارگانیسم‌ها، از نفوذ مواد غذایی و باکتری‌ها به داخل این شیارها جلوگیری می‌کند.
نکته مهم این است که سیلانت‌ها نیاز به تراش دندان ندارند و یک روش کاملاً غیر تهاجمی محسوب می‌شوند.
نواحی هدف در دندان‌های کودکان برای کاربرد فیشورسیلانت
در کودکان، بیشترین کاربرد فیشورسیلانت بر روی دندان‌های مولر اول و دوم (شیری و دائمی) متمرکز است. به‌ویژه:
- دندان‌های مولر دائمی اول (دندان شش): به دلیل زود رویش بودن و عمیق بودن شیارهای اکلوزالی، بیشترین اولویت را دارند.
- دندان‌های آسیای شیری: در صورت داشتن شیارهای عمیق و در معرض خطر پوسیدگی، استفاده از سیلانت توصیه می‌شود.
- پر‌مولرهای دائمی: در صورت وجود شیارهای مستعد پوسیدگی، می‌توان سیلانت را به‌عنوان گزینه پیشگیرانه در نظر گرفت.
از آنجا که هر کودک آناتومی منحصر به‌فردی دارد، دندانپزشک با ارزیابی کلینیکی و سابقه پوسیدگی، تصمیم به استفاده از فیشورسیلانت می‌گیرد.
مواد مورد استفاده در فیشورسیلانت‌ها و مقایسه انواع آن
مواد فیشورسیلانت معمولاً به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند:
سیلانت‌های رزینی:
این نوع رایج‌ترین و موثرترین ماده برای بستن شیارهاست. دارای چسبندگی خوب، استحکام بالا و قابلیت پلیمر شدن با نور هستند.
عیب اصلی آنها حساسیت به رطوبت در حین اجراست.
سیلانت‌های گلاس آینومر (GI):
این مواد نسبت به رطوبت مقاوم‌تر هستند و می‌توانند فلوراید آزاد کنند، اما دوام کمتری نسبت به نوع رزینی دارند.
کاربرد آنها در شرایطی که ایزولاسیون دشوار است (مانند همکاری کم کودک یا پوسیدگی زودرس) توصیه می‌شود.
مراحل بالینی انجام فیشورسیلانت در مطب دندانپزشکی
برای موفقیت درمان با فیشورسیلانت، رعایت مراحل دقیق کلینیکی ضروری است:
- پاک‌سازی سطح دندان: ابتدا شیارها با برس و آب بدون خمیردندان پاک‌سازی می‌شوند.
- خشک‌کردن دندان و ایزولاسیون: با کمک رول پنبه یا رابردم، محیط خشک و بدون رطوبت ایجاد می‌شود.
- اسید اچ (Etching): سطح شیارها با اسید فسفریک ۳۵–۳۷٪ به مدت ۱۵–۲۰ ثانیه اچ می‌شود تا مینای دندان آماده چسبندگی شود.
- شستشو و خشک کردن: پس از اچ، سطح به‌خوبی شسته و خشک می‌شود تا سفید و مات گردد.
- باندینگ و قرار دادن سیلانت: بعد از باندینگ ماده سیلانت در شیارها قرار داده شده و با لایت‌کیور set می‌شود.
- ارزیابی نهایی: تماس‌های اکلوزالی چک شده و در صورت لزوم، اصلاح می‌شود.
راهنمای جامع فیشورسیلانت در کودکان ، فیشورسیلانت کودکان، پیشگیری از پوسیدگی دندان در کودکان ، شیاربند دندانی ، فیشورسیلانت دندان شیری ، فیشورسیلانت دندان دائمی راهنمای جامع فیشورسیلانت در کودکان
چه زمانی باید از فیشورسیلانت استفاده کرد؟
زمان‌بندی اجرای فیشورسیلانت، نقش مهمی در موفقیت درمان دارد.
بهترین زمان برای استفاده از فیشورسیلانت، بلافاصله پس از رویش کامل دندان‌های مولر دائمی اول و دوم است.
این دندان‌ها معمولاً در سنین ۶ تا ۱۲ سالگی می‌رویند و در سال‌های اول رویش، بیشتر در معرض خطر پوسیدگی قرار دارند.
موارد کاربرد رایج:
- دندان‌هایی با شیارهای عمیق و باریک که تمیزکردن آنها دشوار است.
- کودکانی با سابقه پوسیدگی بالا یا مصرف زیاد قند.
- کودکان با نیازهای ویژه یا همکاری پایین که رعایت بهداشت دهان در آنها دشوار است.
- در دندان‌هایی که علائم اولیه دمینرالیزاسیون دارند ولی هنوز پوسیدگی به دنتین نرسیده است (non-cavitated lesions).
نکته مهم:
در صورت وجود پوسیدگی‌های واضح یا تخریب ساختار مینای دندان، فیشورسیلانت به‌تنهایی کفایت نمی‌کند و نیاز به درمان ترمیمی خواهد بود.
همچنین بخوانید >>> درسیلور دی آمین فلوراید (SDF) در دندانپزشکی کودکان
مزایا و معایب فیشورسیلانت در دندانپزشکی کودکان
مزایا:
- پیشگیری موثر از پوسیدگی: با مسدود کردن شیارهای عمیق، مانع تجمع پلاک و باکتری‌ها می‌شود.
- غیر تهاجمی و بدون درد: بدون نیاز به تراش یا بی‌حسی انجام می‌شود.
- افزایش طول عمر دندان: با جلوگیری از شروع پوسیدگی، نیاز به درمان‌های پیچیده در آینده کاهش می‌یابد.
- سریع و مقرون به‌صرفه: اجرای آن ساده است و نسبت به درمان‌های ترمیمی هزینه کمتری دارد.
معایب احتمالی:
- نیاز به همکاری کودک: مخصوصاً در مرحله ایزولاسیون و خشک نگه‌داشتن دندان.
- احتمال نیاز به تکرار درمان: اگر سیلانت جدا شود یا ترک بخورد، نیاز به ترمیم یا تکرار دارد.
- عدم کاربرد در دندان‌های دارای پوسیدگی فعال: این روش فقط پیشگیرانه است، نه درمانی.
مواردی که نباید از فیشورسیلانت استفاده شود
فیشورسیلانت در بسیاری از موارد موثر است، اما همیشه هم گزینه‌ی مناسبی نیست.
مواردی که باید از کاربرد آن پرهیز شود، عبارتند از:
- وجود پوسیدگی فعال یا نفوذ به دنتین: این دندان‌ها نیاز به درمان ترمیمی دارند.
- سطوح کاملاً صاف یا فاقد شیار: اگر دندان فاقد شیارهای عمیق باشد، استفاده از سیلانت ضرورتی ندارد.
- عدم امکان ایزولاسیون مناسب: در صورت رطوبت بیش از حد یا همکاری بسیار پایین کودک، رزین سیلانت نمی‌تواند به‌خوبی بچسبد.
- دندان‌هایی که قبلاً ترمیم شده‌اند: اگر شیار مورد نظر قبلاً با آمالگام یا کامپوزیت ترمیم شده باشد، دیگر جایگاه استفاده از فیشورسیلانت نیست.
ماندگاری و دوام فیشورسیلانت‌ها چقدر است؟
دوام فیشورسیلانت‌ها بسته به نوع ماده، تکنیک اجرا و شرایط دهانی کودک متفاوت است.
در حالت ایده‌آل، فیشورسیلانت‌های رزینی تا ۵ سال یا بیشتر روی دندان باقی می‌مانند، در حالی‌که سیلانت‌های گلاس آینومر معمولاً ۱۲ تا ۲۴ ماه دوام دارند.
عوامل مؤثر بر ماندگاری:
- رعایت صحیح تکنیک ایزولاسیون در هنگام اجرا
- نوع ماده مورد استفاده
- سطح همکاری و بهداشت دهان کودک
- بررسی و ترمیم منظم در چکاپ‌های دوره‌ای
نکته کلیدی:
بررسی سالانه وضعیت سیلانت‌ها در ویزیت‌های کنترل ضروری است، چراکه حتی ترک‌های ریز در سیلانت می‌تواند راه نفوذی برای باکتری‌ها ایجاد کند.
راهنمای جامع فیشورسیلانت در کودکان ، فیشورسیلانت کودکان، پیشگیری از پوسیدگی دندان در کودکان ، شیاربند دندانی ، فیشورسیلانت دندان شیری ، فیشورسیلانت دندان دائمی راهنمای جامع فیشورسیلانت در کودکان
مقایسه فیشورسیلانت با روش‌های دیگر پیشگیری از پوسیدگی
اگرچه فیشورسیلانت یک روش بسیار مؤثر در پیشگیری از پوسیدگی است، ولی تنها ابزار پیشگیری نیست.
در جدول زیر به مقایسه آن با سایر روش‌های رایج می‌پردازیم:
محدودیت ها | مزایا | مکانیزم اثر | روش پیشگیری |
نیاز به خشک بودن سطح، ماندگاری محدود | موثر،بدون نیاز به تراش، مقرون به صرفه | ایجاد سد فیزیکی روی شیارهای دندان | فلورایدتراپی |
وابسته به همکاری کودک و خانواده | پایه ای ترین و ضروری ترین اقدام | کاهش پلاک و باکتری با مسواک و نخ دندان | آموزش بهداشت دهان |
اجرای طولانی مدت و نظارت والدین | کاهش اسیدسازی باکتری ها | کاهش دریافت قند و کربوهیدرات های تخمیر پذیر | رژیمک غذایی صحیح |
جمع‌بندی
استفاده ترکیبی از فیشورسیلانت، فلوراید، آموزش و رژیم غذایی مناسب، بهترین نتیجه را در کاهش پوسیدگی کودکان ایجاد می‌کند.
همچنین بخوانید >>> تزریق داخل استخوانی در دندانپزشکی کودکان
نقش والدین در موفقیت درمان با فیشورسیلانت
والدین نقش بسیار مهمی در اثربخشی و دوام درمان با فیشورسیلانت دارند.
هرچند این روش یک مداخله بالینی است، اما حفظ موفقیت آن در گروی همکاری و نظارت والدین در خانه است.
نکاتی که والدین باید رعایت کنند:
- برنامه‌ریزی برای معاینات دوره‌ای: بازبینی سالیانه فیشورسیلانت توسط دندانپزشک برای ارزیابی ماندگاری و تشخیص ترک‌ها یا جدا شدن ماده الزامی است.
- تشویق کودک به رعایت بهداشت دهان: آموزش صحیح مسواک‌زدن، به‌خصوص در نواحی آسیایی، می‌تواند از پوسیدگی سایر سطوح دندان نیز جلوگیری کند.
- کاهش مصرف خوراکی‌های شیرین و چسبناک: رژیم غذایی متعادل، نقش مکمل در پیشگیری از پوسیدگی دارد.
- آگاهی از اهمیت سیلانت: والدین باید بدانند که فیشورسیلانت جایگزین مسواک یا فلوراید نیست، بلکه مکمل آن‌هاست.
راهنمای جامع فیشورسیلانت در کودکان ، فیشورسیلانت کودکان، پیشگیری از پوسیدگی دندان در کودکان ، شیاربند دندانی ، فیشورسیلانت دندان شیری ، فیشورسیلانت دندان دائمیراهنمای جامع فیشورسیلانت در کودکان
